नेपाल र भारतकाे विभिन्न भूभागमा मनाइने छठ पर्व विशेषगरी सूर्य उपासनाका लागि प्रसिद्ध छ। कार्तिक महिनामा मनाइने छठजस्तै चैत्र महिनामा पर्ने चैत्र छठ पनि उत्तिकै महत्त्वपूर्ण छ। यो पर्व विशेष गरी मिथिला क्षेत्र जनकपुर लगाएत  तराईका भागमा र भारतकाे बिहार, उत्तर प्रदेश लगायतका क्षेत्रमा मनाइन्छ।

चैत्र छठको धार्मिक महिमा

यो पर्वमा भक्तजनहरू उषा (सूर्योदय) र संध्या (सूर्यास्त) बेला सूर्य देवताको उपासना गर्छन्। सूर्यलाई जीवनको दाता मानिन्छ, जसले ऊर्जा, आरोग्य र समृद्धि दिन्छन्। छठी माई (देवी) को विशेष पूजा गरिन्छ, जसलाई सन्तान सुख, आरोग्य र समृद्धि दिने देवीका रूपमा मानिन्छ।

व्रत, नियम र अनुष्ठान

चैत्र छठ चार दिनसम्म मनाइन्छ, जसमा कठोर नियमहरू पालना गरिन्छ। १. पहिलो दिन (नहाय-खाय): शुद्ध भोजन गरिन्छ, जसले शरीर शुद्ध गर्ने विश्वास छ। २. दोस्रो दिन (लोहण्डा/खरना): निराहार बस्ने र बेलुकी विशेष खीर खाएर मात्र व्रत खोल्ने परम्परा। ३. तेस्रो दिन (सँझिया अर्घ्य): अस्ताउँदो सूर्यलाई जलाशयमा गएर अर्घ्य दिने। ४. चौथो दिन (बिहान अर्घ्य): सूर्योदयको बेला दोस्रो अर्घ्य दिई व्रत समापन गर्ने।

संस्कृति र सामाजिक सन्देश

छठ पर्व केवल धार्मिक नभएर पारिवारिक तथा सामाजिक एकताको प्रतिक पनि हो। यस पर्वमा स्वच्छता, प्रकृति संरक्षण, समर्पण र अनुशासनको महत्त्व झल्किन्छ। जलाशय, नदी, पोखरी वरपर सफाइ गरिन्छ, जसले वातावरणीय सन्देश दिन्छ।

चैत्र छठ पर्व सूर्य आराधना, आत्मशुद्धि र सामाजिक सद्भावको अनुपम उदाहरण हो। यो परम्परागत मात्र नभई वैज्ञानिक दृष्टिकोणले पनि लाभदायक छ, किनकि सूर्यको किरणले शरीरमा सकारात्मक ऊर्जा प्रदान गर्छ। आधुनिक समाजमा पनि छठ पर्वको महत्त्व झन् बढ्दै गइरहेको छ, जसले संस्कृतिको संरक्षण तथा प्राकृतिक जीवनशैलीलाई प्रवर्द्धन गर्छ।